เปิดประตูสู่ความจริง: โกศ มาจากไหน ตอนที่ 1

You are here : Home / โกศ / มาจากไหน / โกศ มาจากไหน ตอนที่ 1

วันอังคารที่ 18 ตุลาคม พ.ศ. 2559

โกศ มาจากไหน ตอนที่ 1

โกศ มาจากไหน

โกศ

โกศ มีพัฒนาการมาจากพิธีศพของชาวอุษาคเนย์ในยุคก่อนประวัติศาสตร์ ตั้งแต่ประมาณ 2,500-3,000 ปีก่อน

การเก็บศพลงในโกศนั้นสันนิษฐานว่ามีที่มาจาก "การฝังศพครั้งที่สอง" (secodary burial) ในยุคโบราณ

โดยการฝังศพครั้งที่หนึ่ง (primary burial) หลังจากเสียชีวิตจะมีการนำศพไปฝังดินจนกระทั่งเนื้อหนังย่อยสลายเหลือแต่กระดูก ครั้งที่สองคือการนำกระดูกทั้งหมด หรือเพียงบางส่วนเช่นกะโหลกศีรษะบรรจุใส่ภาชนะ และอาจจะมีการบรรจุข้าวของเครื่องใช้ต่างๆ ลงไปด้วย เพื่อเป็นการอุทิศให้ผู้ตาย

การฝังศพแบบนี้น่าจะทำในเฉพาะชนชั้นนำของสังคม เช่นหัวหน้าเผ่าหรือหมอผี และการฝังศพมักจะทำในบริเวณเดียวกันซ้ำโดยถือว่าบริเวณนั้นเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิที่คนในตระกูลหรือสังคมให้ความนับถือร่วมกัน

ประเพณีศพแบบนี้สามารถพบได้ในสังคมทั่วโลก โดยเฉพาะยุคก่อนประวัติศาสตร์

ในประเทศไทยมีการพบหลักฐานทางโบราณคดีอยู่ที่ขอบทุ่งกุลา ที่บ้านเมืองบัว ต.เมืองบัว อ.เกษตรวิสัย จ.ร้อยเอ็ดเป็นภาชนะใส่กระดูกรูปร่างเหมือน "แคปซูล" นอกจากนี้ยังพบในรูปแบบของหม้อดินเผาใส่กระดูกทั่วไป

ในประเทศเพื่อนบ้านยังพบไหหินรูปแบบใกล้เคียงกันที่ทุ่งไหหิน เชียงขวาง สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวด้วย ซึ่งสันนิษฐานว่ามีความสัมพันธ์กับไหหินใส่ระดูกมนุษย์รูปแบบเดียวกันซึ่งพบในอินเดียเหนือ

ภาชนะดินเผาบรรจุศพแบบ “แค็ปซูล”
เมื่อราว 2,500 ปีมาแล้ว
มีรูปร่างลักษณะต่างๆกัน นับเป็นต้นเค้าโกศ
และประเพณีเก็บกระดูกใส่หม้อ หรือสถูปเจดีย์ในสมัยหลังๆ
ขุดพบบริเวณขอบทุ่งกุลาร้องไห้
บ้านเมืองบัว อ. เกษตรวิสัย จ. ร้อยเอ็ด

ต่อมาสันนิษฐานว่าเมื่อภูมิภาคอุษาคเนย์ได้รับอิทธิพลจากอินเดียเข้ามาในยุคประวัติศาสตร์ ทำให้เปลี่ยนจากการฝังศพ (burial) มาเป็นการเผาศพ (cremation) แล้วนำเถ้ากระดูกมาบรรจุในโกศแทน ซึ่งพบได้ทั้งในวัฒนธรรมทวารวดีในไทย วัฒนธรรมปยูในพม่า วัฒนธรรมของจามในจามปาและฟูนัน ส่วนที่ยังนิยมฝังศพตามเดิมก็ยังพบได้ในบริเวณจีนตอนใต้

ไหหิน ใส่กระดูกศพ ราว 2,500 ปีมาแล้ว
ที่ทุ่งไหหิน แขวงเชียงขวาง ในลาว

ซึ่งวัฒนธรรมการเก็บกระดูกในภาชนะนั้นก็ได้พัฒนามาเป็นการเก็บอัฐิใส่โกศของคนไทยในสมัยหลัง รวมไปถึงการเก็บอัฐิไว้ตามสถูปเจดีย์หรอช่องในกำแพงวัด ซึ่งเป็นการสะท้อนความเชื่อในเรื่องของพื้นที่ศักดิ์สิทธิในยุคดึกดำบรรพ์

(ซ้าย) โกศ (ลองใน) (ขวา) พระลองทองใหญ่ประกอบพระโกศ
(ภาพจากหนังสือสารานุกรมไทยเล่ม 2
ของ อุทัย สินธุสาร
พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2516 หน้า 291)

การนำศพใส่ในโกศแบบเดียวกับที่ใส่ใส่โลงศพ (coffin) ก็พบว่ามีคนบางกลุ่มประมาณ 3,000 ปีก่อน ที่มีประเพณีฝังศพงอเข่าไว้กับอก บางทีเอาศพงอเข้าใส่ไหไปฝัง ซึ่งได้พัฒนามาเป็นประเพณีศพนั่งในพิธีศพของพระเจ้าแผ่นดินและชนชั้นปกครองของไทยในสมัยหลัง

-----------------------------------------------------

เอกสารอ้างอิง
- การฝังศพครั้งที่สองที่ทุ่งกุลาร้องไห้. วลัยลักษณ์ ทรงศิริ
- พระเมรุ ทำไม ? มาจากไหน. สุจิตต์ วงษ์เทศ

Cr. http://news.tlcthai.com